Terwijl de medische wereld terughoudend, en soms nadrukkelijk ‘tegen’, het gebruik van AI is, gebruikt de gewone mens het al volop. ChatGPT geeft eerste-hulpadviezen, gidst in onzekerheid en coacht op alles waar je normaal een coach & therapeut voor zoekt. Het is een stem die er 24/7 is; die altijd antwoord geeft; die nooit moe wordt én inmiddels verrassend kundig is. Zorg professionals reageren daar soms verontwaardigd op: “niet oké, niet professioneel, onverantwoord.” Mijn ervaring is dat wie zo reageert, het vaak zelf nog niet echt heeft onderzocht. De ‘client / patient’ is verder dan de pro, en gaat het juist meer en meer gebruiken.
Je bent nu aangemeld voor nieuws van Margot van Brakel.
Twee redenen
Waarom wenden we ons zo makkelijk tot AI? Daar zie ik twee belangrijke redenen voor. Als eerste, we antropomorfiseren. Een moeilijk woord, maar met een makkelijke betekenis. Het betekent dat we menselijke eigenschappen, emoties of gedragingen toeschrijven aan iets niet-menselijks, zoals dieren, objecten of technologie. Dus ook aan AI.
Een paar voorbeelden: ELIZA was de eerste therapeutische chatbot ontwikkeld door Joseph Weizenbaum in 1964. Hij noemde dit het ELIZA-effect: we nemen onbewust aan dat computergedrag menselijk is. Zelfs Weizenbaums secretaresse vroeg hem de kamer te verlaten om “in privacy” verder te praten met ELIZA.
En dan de film Her uit 2013. Hier krijgt de hoofdpersoon een relatie met zijn operating system, Samantha. De gesprekken worden persoonlijk, intiem zelfs. Hij ziet ‘Samantha’ als zijn vriendin. Totdat de hoofdpersoon ontdekt dat Samantha niet alleen met hem maar met duizenden anderen tegelijk praat. De virtuele relatie klapt, en wat terugkeert is echt menselijk contact. Moraal: we hechten ons gemakkelijk aan een stem die antwoord geeft, ook als die niet van een mens is.
De vraag is niet óf AI een rol speelt in de zorg, maar hóe we haar inzetten – met de mens aan het roer.
Margot van Brakel Spreker & auteur
En zelfs in speelgoed. Denk aan de Tamagotchi of de Furby. Twee simpele stukjes plastic met eenvoudige elektronica. We gingen er massaal voor zorgen alsof het echt was. De Tamagotchi moest eten krijgen en kon doodgaan als je hem vergat. Een Furby ‘ontwikkelde zich’ en leek steeds meer persoonlijkheid te krijgen. We vinden het blijkbaar heel normaal om dit soort speelgoed te behandelen alsof het levend is.
Als tweede reden zie ik de overvolle GGZ. Wie hulp zoekt, krijgt vaak te maken met lange wachtlijsten. En als je eenmaal aan de beurt bent, mag je blij zijn als je eens in de twee weken langs mag komen. De vraag om hulp groeit, de werkdruk ook. In zo’n systeem ontstaat vanzelf ruimte voor een hulpmiddel dat altijd bereikbaar en laagdrempelig is. Precies waar AI past, mits goed ontworpen en geborgd.
Ontwikkelingen
Wereldwijd zien we dat AI in de mentale zorg al breder wordt ingezet: als coachende gesprekspartner tussen sessies door, voor psycho-educatie, regelmatige check-ins en het uitlichten van risicosignalen—naast verlichting van administratieve taken. In Nederland zie ik vooral dat de inzet blijft steken op administratie en verslaglegging. Waardevol, maar we maken ons tegelijk zó druk om regels, kaders en risico’s dat we vooral beperken in plaats van ook te experimenteren. Dat creëert een kramp én een blinde vlek: de rol die AI nu al speelt in het dagelijks leven van mensen, ’s nachts kunnen praten, gevoelens ordenen, eenzaamheid doorbreken, blijft buiten beeld.
Best of both worlds
Wat als we met open vizier gaan kijken hoe deze technologie een rol kan spelen? Eigenlijk is het fantastisch, want dankzij AI kunnen we mensen juist betere zorg bieden!
AI is 24/7 beschikbaar voor de client.
We kunnen AI bewust voeden met de juiste kennis.
We kunnen een signaleringsfunctie inbouwen, zodat de zorg professional sneller en beter kan inspelen op de client.
We kunnen AI inzetten om vragen te beantwoorden, te monitoren en direct duidelijk te maken wat eerst aandacht nodig heeft.
Dus wat als we AI bewust gaan inzetten in de pychische zorg, onder regie van de zorgprofessional, in plaats van te doen alsof het geen rol kan spelen.
Het resultaat: betere zorg, minder werkdruk, inzet van expertise waar die het meest waard is, en continue zorgbeschikbaarheid, met de mens aan het roer.
Een voorbeeld: Vertrouwens-ai in de kinderopvang
Een AI-chatbot, getraind op eigen protocollen en cases, fungeert als laagdrempelige vertrouwenspersoon voor medewerkers.
AI: luistert 24/7, structureert zorgen, verwijst naar beleid, maakt notities, signaleert trends
Mens: voert de gesprekken die diepte vragen, neemt besluiten, biedt nazorg
Resultaat: druk op de menselijke vertrouwenspersoon gaat omlaag, medewerkers worden sneller geholpen en menselijk contact waar het telt.
Dus
We vinden het niet gek om met een computer te praten alsof het een mens is (antropomorfiseren). En toegang tot zorg is schaars. Dus dan is het toch logisch dat mensen AI om hulp vragen. De vraag is niet óf, maar hoe we dit samenbrengen. Met de professional aan het roer, duidelijke escalatiepaden en het doel helder voor ogen: betere zorg, minder werkdruk en meer menselijke kwaliteit. AI als hulpmiddel. De mens in zijn kracht.
De vraag is niet óf, maar hóe we de volgende stap zetten. Hoe zet je de deur open naar een goede balans tussen mens en machine? Ik help je daar graag bij, met een lezing die inspireert of een werksessie die je team vooruitbrengt.
Vraag vrijblijvend info aan voor Margot van Brakel
Boeking en aanvraag
Stuur hier een boekingsaanvraag voor Margot van Brakel
Heb je genoten van de blogpost en ben je geïnspireerd? Goed nieuws! Je kunt Margot van Brakel boeken voor jouw evenement. We denken graag met je mee om de lezing perfect aan te laten sluiten bij jouw doelstellingen. Neem vandaag nog contact met ons op en ontdek de mogelijkheden. We horen graag van je!
Over de auteur
Margot van Brakel brengt menselijkheid terug in organisaties en inspireert over AI, verbinding en de toekomst van werk.
